HRİSTİYAN KÜRDLER ÜZERİNE NOTLAR VE PAPA’NIN SEKRETERİ NUSAYBİNLİ KÜRD MARQUS(1572- 1654)(3)
HRİSTİYAN KÜRDLER ÜZERİNE NOTLAR VE PAPA’NIN SEKRETERİ NUSAYBİNLİ KÜRD MARQUS(1572- 1654)(3)
HRİSTİYAN KÜRDLER ÜZERİNE NOTLAR VE PAPA’NIN SEKRETERİ NUSAYBİNLİ KÜRD MARQUS(1572- 1654)(3)
PAPA’NIN SEKRETERİ NUSAYBİNLİ KÜRD MARQUS(1572- 1654)
Aso Zagrosi
Kürd olarak Hristiyan dünyasına damgasını vuran bir hayli Kürd var.Bunların isimlerini tek tek burada vermek bu makalenin çerçevesini aşar.. Kürd olarak Hristiyan dünyasında nam salan Kürdlerden biri de NUSAYBİNLİ HRİSTİYAN KÜRD MARQUS adlı şahsiyettir.
Asıl adı “Murkus ad-Du'abilī al-Kurdī “idi. Adından da anlaşılacağı gibi, İtalyanca'da Marco Dobelioolarak bilinen, Kürt kökenli bir Doğu Hıristiyanıydı; İspanyol kaynaklarında Marcos Dobelio veya Dovel veya Dobelo olarak geçmektedir. 16. yüzyılın sonunda Roma'ya gelmişti ve burada ilk başta Papa VIII. Clement ve V. Paul için tercüman olarak yolunu açtı; Vatikan Kütüphanesi'nden çok sayıda Arapça ve Süryanice el yazması elinden geçti ve doğu dillerinde uzman bir tercüman ve bilgin olarak ünü, La Sapienza de Arapça Profesörü olarak atanmasını sağladı.(13)
Nusaybinli Marqus 13 Temmuz 1613 tarihinde İngiltere’de bulunan ve bir çok esere imza atan Calvinist İsaac Casaubon’a yazdığı Arapça bir mektupta Papa’nın sekreteri olduğunu “ Kitabati fi Maktabat al Papa”(14) olduğunu yazıyor.(Arapçasının fotokopisine bakınız)
Kürd Marco yada Marqus İspanyol kaynaklarına “el cristiano curdo de la iglesia oriental Marcos Dovel” (Doğu Kilisesine bağlı Hristiyan Kürd, Marcos Dovel) yada “El orientalista, curdo de nación y cristiano de la vieja Iglesia de rito siro-caldaico”( Asur ve Keldani Kilisesine bağlı, Kürd milletinden olan Hristiyan Orientalist) diye geçmektedir.(15)
Kürd Marco yada Marqus Arapça yaptığı çalışmalarda “Al Kurdi yada Di Nisibi “ibarelerini de ismine ek olarak kullanıyordu. Bundan dolayı Markos Dobelio’nun içinde yer aldığı yüzlerce kaynaklardan hiç biri onun Kürd asılı Hristiyan bir din alimi olduğunu görmezlikten gelmiyor.
Marcos Dobelio Di Nisibi Al KURDİ doğu kaynaklarına hakim ve farklı dinler konusunda uzman herkesi büyüleyici figürlerinden biriydi. Hem biyografisi hem de entelektüel ve teolojik altyapısı - kutsal olaylara karışan diğer çevirmen ve bilim adamlarınınki gibi değil - eserine ve çalışmalarına benzersiz ve çarpıcı bir karakter kazandırıyor. Vatikan’da Papa’ya Sekreterlik ve Sapienza’da Arami diller dalında Professörlük yapan bir şahsiyet o dönem Avrupa’da çok ender görülen bir şeydi.
Kürd Marqus’u belgelerde , “Marco Dobelo di Nisibe, 1605-1610(bazı kaynaklarda 1606-1610) yılları arasında Roma’daki Sapienza Üniversitesinde Arapça professörü olarak” çalıştığını görüyoruz.(16)
Marco Dobelio , Libros Plumbeos Tarihi”ve tercümeleriyle ilgilenen herkesin bildiği bir tarihi şahsiyettir. Onun Roma ve İspanya’daki yaşamı üzerine bazı araştırmalar yapılmıştır.
Marco Dobelio, o dönemin Avrupa’nın en ünlü Akademesi olan Lincei ile ilişkisi olduğunu biliyoruz. Hatta bu Akademiyi 1603 yılında kuran Acquasparta Dükü ve Saint Angelo ve San Polo Prensi olan Federico Cesi’ye Arapca’yı öğreten odur.(17)
Levi della Vida, Marqus Dobelio Kurdî Nuseybînî’nin kendi eliyle İsaac Casaubon’a Arapça yazdığı 24 Temmuz 1613 tarihli mektubu gündeme getiriyor. Marqus bu mektubu İspanya’dan yazıyor. Bu meltupta kısmen de olsa biz Marqus Dobelio Kurdî Nuseybînî’nin yaşamı hakkında ve Roma’dan İspanya’ya geçişi hakkında bazı bilgilere sahip oluyoruz. (Bu mektup Bodleian Library’de korunuyor)
Marqus mektubunda Kral’ın itimat ettiği ve aynı zamanda Tolede Kardinal’ı olan Bernardo Rojas Sandoval’ın isteği üzerine Grenada da keşfedilen “Libros Plumbeos”ları tercüme etmek için 1610 yılında İspanya’ya geldiğini söylüyor. Kardinal’ın bu önerisi üzerine “okulumu, Papa’nin sekreterliği olan işimi, Doğu Kilise tercümanlığımı, maaşımı ve kitaplarımı bırakıp geldim” diyor.
Devam edecek
20.11.2022
Aso Zagrosi