Kürd  Ulusal  Kahraman Kadını Qedemxêr  Feylî Üzerine(1)

Aso Zagrosi 

Asırlar  boyunca   Ortadoğu’yu  ve  Kürdistan’ı  gezen  tüm  yabancı  gözlemciler    Kürd  kadınlarının    diğer  müslüman    topluluklara  bağlı  kadınlardan  farklı  olduklarını  çok bir şekilde   belirtmişlerdir.   Bu konuda  bir hayli  yazılı belge var.

Örneğin  1840 yılında B. Poujoulat  Kürd kadınlarını  şöyle  değerlendiriyor:

“Kürd kadınları  gerçek amazonlardır. Onlar  atlara kusursuz binlerler, kocaları gibi  silahlıdırlar..Kürd kadının boyu  zarif ve şıktır. Ama yüzleri  güneş tarafından yandıĝından dolayı çekici deĝildir… Kürd kadınları kapanmıyorlar.  Elbiseleri  ince, giri kumaş bir fistan, göĝüsleri açık, bellerini   deri bir kemer ile baĝlıyorlar..   Paralarla süslenmiş uzun siyah saçları   omuzlarında  dalgalanıyor.  Kürd kadınları başlarının arkasına  savurdukları   çok ince  sarı ya da mavi eşarp taşırlar ve  yalın ayak gezerler...“(age sayfa  348-355) (http://www.alayekiti.com/kurt-kadinlari-gercek-amazonlardir/) 

Daeş’a  karşı  savaş  ile  birlikte  genel olarak  Kürdler ve  özel  olarak  Kürd kadınları    dünya  kamuoyunun  gündemine  oturmaya  başladılar.     Gazetelerin  köşe  yazarları  “Siz  kimsiniz  Ey Kahramanlar?”   diye   sormaya başladılar.   Dünyanın  bir çok   ünlü dergi ve gazetelerine   Kürd kadınları   manşet  olmaya başladılar.

Daeş’a  karşı  savaş   sırasında Kürd  kadınlarıyla   diğer  Müslüman ülkelerinin  kadınları arasındaki  fark  bir  daha    çok  açık ve  çıplak  bir şekilde   ortaya  çıktı.

Kürd  kadınlarının  bu konumu öyle bir günde  yada  bir kaç  yıl içinde  yürütülen  mücadelenin neticesinden ortaya  çıkmış  değildir.    Var  olan  reel durumun uzun tarihsel  geçmişi vardır.    Tüm  Müslüman  halklar içinde    Mesture  Kurdistani’nin   ilk  tarihçi  kadın  olarak   ortaya  çıkması   tesadüfi  değildir.      Daha  fazla   uzaklara  gitmeksizin,   M.S   Hewlerli  Helena,   Selahaddin Eyyubi’nin  yeğeni    Deyfe  Xatun,   Soran Miri  Xanzadxan,   Caf Kralicesi  Adilexan,   Mayan Xatun,  yine  Eyyubilerden  Gaziye Xatun,  Dunbuli Kürdlerinden  Hayranxan, Ayşe Timur,  Hepsexan,  yine   Yahudi  Kürd kadınlarından  Aşinaz  Barzani(1590 ـ 1670),   Ehli Hak  önderlerinden  Melekcan  ve burada  isimlerini   sayamayacağım     farklı  dallarda  boy gösteren   yüzlerce   Kürd  kadını    bu topraklar  üzerinde  boy  gösterdi.   Bugün   Kürd  siyasal, kültürel,  askeri  ve  sosyal  yaşamını  çok  renkli  kılan    kadınların   kavgasının    büyük, çetrefeli,  zorlu  ve renkli   bir tarihsel  geçmişi  var.  Ciddi  bir  tarihsel  miras  var.

Bugün  burada  Kürdistan ulusal  kurtuluş  mücadelesinde  önemli bir rol oynayan  ve  Kürdlerin  ulusal kollektif   hafızasında    hak ettiği  yeri  alması   gereken   bir  Kürd  kadınından,  Qedemxêr  Feylî    üzerine   durmak  istiyorum.

Qedemxêr  Feylî  Kimdir?

Qedemxêr  Feylî’nin   dünyaya  geldiği  Loristan bölgesinin tarihi   binlerce  yıl  öncesine   dayanıyor.  Bugün  elimizde    bulunan   tarihsel belgelere  göre   en  azından   800 yıl boyunca    Kürd  Mirleri  tarafından  yönetildi.     Hesnewi,  Xurşidi ve   Küçük  Loristan  Mirleri   bunlardan    sayabileceğim bir  kaç  tanesidir.  Bu  bölge de   çok   ünlü  Kürd  kadını  yaşadı  ve  isimleri   çağlar boyunca   Kürdlerin  ulusal  hafızasında   yer  aldı..   Bunlardan   Yutab  Xuwahir Aryoberzin, Dewlet Xatun,  Meryem  Bêgîm(Kerimxan Zendi’n   annesi),  Bibi  Meryem Baxtiyari,  Melike Sureya İsfendiyar Baxtiyari,  Qedemxêr   ve  daha  başka   kadınları  sayabiliriz.

Qedemxêr  Feylî’nin   doğum ve   ölüm gününü  tespit etmek  için elimizde  hiç bir belge  ve yazılı  kaynak  yok.  Ayrıca   ziyaret edebileceğimiz  bir  mezarı  dahi   yok.

Qedemxêr  Feylî  tahminlere  göre    1889 yılı cıvarında   Mir  Qendi Qelawendi ve  Cewahir’ın çocuğu  olarak  dünyaya  gözlerini açıyor.  Babası   Direkwend aşiretinin Qelawendi kabilesinin  reisi ve aynı  zamanda  Küçük  Loristan’ın  Miriydi.   Qedemxêr’in       kardeşleri  meselesinde   farklı bilgiler var.   Bazı  kaynaklar   9   erkek  ve   iki bacıdan   söz ediyor.  Diğer  kaynaklar ise   Qedemxêr’in  7  erkek kardeşinden  söz ediyor. Qedemxêr  Feylî,  çok   küçük yaşlarda   kardeşleriyle birlikte  her türlü  silah  kullanmayı   ve  ata binmeyi  öğreniyor.   Ondan   söz  eden  tüm kaynaklar,  “uzun boylu,  güzel,  silahşör ve  dirayetli bir  suvari”  olarak söz ediyorlar.  O  çok  küçük  yaşlarda   kardeşleriyle birlikte   bir  dizi  savaşa   doğrudan  katılıyor.   Hani  Kürdlerin   “Xuşkek û Heft Bra”   destanına  benzeyen  çok  yanı  varmış.  Belki de   bir bacı  ve 7 erkek kardeş   söylemi   bu destandan kaynaklanıyor.

Qedemxêr’in   3  erkek  kardeşi ,   Babaxan,  Abasxan ve Şahmuradxan   Feyli  Kürdlerinin  kollektif  hafızasında    silinmez bir  iz bırakmışlar. Qedemxêr  bu arada   amcası  oğlu  Sefqulixan  ile  evleniyor ve bu evlilikten  Mehemedxan   adıyla  bir  oğlu  dünyaya  geliyor.

Şah Rıza Pehlewi   Kürd  Mirliklerini  ortadan  kaldırmaya  karar verdiği zaman   ordusunu  Küçük  Loristan    Kürdlerinin  üzerine de  gönderiyor.  Küçük  Loristan  Kürdleri   Fars  işgalcilerine  karşı   direniş   kararı   alıyorlar. 

Fars  güçleriyle   Kürdler arasında   bir  dizi  çatışma  oluyor. Qedemxêr’in  de   hazır bulunduğu  bir  çatışmada    eşi Sefqulixan,  kardeşleri  Babaxan ve  Abasxan   şehid  düşüyorlar.  Bazı  kaynaklar  Qedemxêr’in   Mehemed  Huseyinxan  adlı biriyle   ikinci evliliğini  yaptığını ve  Mehemed  Huseyinxan’da   Fars  ordularıyla   girdiği bir başka  çatışma  şehid   düştüğünü  yazıyorlar. 

İran devleti ile   Küçük  Loristan’ın son  Miri  ve aynı zaman da Qedemxêr’in   büyük kardeşi  Şah Muradxan  birlikleri  arasında  bir  dizi kanlı   çatışmalar  oluyor. İran  güçleri    kadın, erkek,  yaşlı ve  çocuk  demeden katliamlar  gerçekleştiriyor ve  yerleşim  yerlerini  yakmaya  başlıyor.    Kürd  güçleri    taktik  değiştirerek   partizan    savaşına  başlıyor ve  İran ordusuna   büyük darbeler vuruyor.

Bu arada   İran devleti,  Kürdlerle  başa çıkamayacağını   anlayınca  1925 yılında   hile  ve  entrikalara   baş vurarak   Küçük Loristan Miri, Qedemxer’in   abisi  Şah Muardxan’ı  tuzağa  düşürerek  öldürüyor.

Abisi  Şah Muardxan’ın   Şah Rıza   tarafından   kaleşçe  tuzağa  düşürülüp  katledilmesinden  sonra  Qedemxêr    bir  dizi  Kürd  aşiretini   bir çatı altında  toplayarak   gerila    savaşını    Loristan  dağlarında    yaygınlaştırmaya başladı.   İran devleti  İsfendiyar’ın komutasında   büyük bir askeri  gücü  Qedemxêr’in   komutasındaki  Kürd  güçlerinin  üzerine  gönderiyor.  İki  güç  arasında    yıllara  yayılan   kanlı  çatışmalar   oluyor.İran devleti   bir yandan  Kürdleri  terrorize etmek  amacıyla   Kürd köylerini   yakıyor ve  diğer   yandan  aşiret  liderlerini   para ve  koltuk karşılığında  yanına  çekmeye  çalışıyordu.  Fakat, Qedemxêr’in   bir  kadın  olarak   Şah Rıza’nın  ordusuna  vurduğu   darbeler   halk  kitleleri tarafından  büyük  sempatiyle   karşılandığından  dolayı   planlar   tutmuyordu.

Qedemxêr’in   önderliğinde   gelişen  mücadele   İran  ordusunu  çıkmaza  soktuğundan  dolayı,  Şah Rıza   taktik  değiştirerek  “barış”  için Qedemxêr’e  bir heyet  gönderiyor.

Şah Rıza’nın gönderdiği delegasyon  Kürdlere  “ halkın yaşam koşullarını iyileştireceklerini, bölgeye yatırım  yapacaklarını,   isyana  katılan  herkesi  af edeceklerini   ve Şah’ın Qedemxêr ile   evlenmek   istediğini”  bildiriyorlar.   Ayrıca Fars  delegasyonu  bir  dizi  hediyenin  yanında   bir cuval  pirinç de beraberinden  götürüyor.   Bu arada  Kürdleri  tehdit etmek  amacıyla   pirinci yere dokuyorlar ve   İran’ın  askeri  gücünün  bu pirinç tanelerinden  daha  fazla  olduğunu  söylüyorlar.

Qedemxêr   Fars   delegasyonunu  dinledikten  sonra  yapılan  tüm  önerileri  red ederek kendilerine “ Tüm hediyelerini  alın  ve  geri götürün.  Şah’ınıza  söyleyin  ben  evlenilecek  kadın   değilim,  kendisi  kadındır.  Tüm  pirinç  tanelerini  toplayın,  çuvala koyarak    bu 3 aç   tavuğumuzla  götürün.  Bu aç  3  tavuğun  sizin tüm  pirincinizi  nasıl  yiyeceklerini   göreceksiniz. Şah’ınıza  söyleyin   Kraliçe  Qedemxêr  diyor ki:   doğru  savaşçılarım az, ama   büyük  ordunuzu   yiğeceğim”  diyor.

Fars  delegasyonu   geri  döndükten  sonra   Şah Rıza   daha  büyük askeri   güçleri   Qedemxêr’in     üzerine  gönderiyor.   Askeri  güçler   arasında    güç bakımında   korkunç bir    dengesizlik vardı ve Qedemxêr   komutasındaki   Kürd  güçleri  halkı    Fars  katil  sürülerinin   saldırılarına   karşı  koruyamiyordu.  Fakat,  bu  arada  Fars   askeri  güçlerine  de  büyük  zararlar veriyorlardı.

Bu arada  Qedemxêr     Güney  Kürdistan’a   Şêx  Mehmud   Berzencî’ye    bir  mektup  yazarak  Farslara  karşı  askeri  güçlerini  birleştirmeyi  öneriyor.  Qedemxêr  mektubunda   Farsların  Kürdlere   ev  özellikle  sivil halka   karşı  giriştikleri  katliamlara,    kardeşi   Şah Muradxan’ın  alçakça  katledilişine  dikkat çekerek   Güney ve  Doğu  Kürdistan’da   işgalcilere   karşı  askeri güçlerini   Şêx  Mehmud   Berzencî’nin  komutasında   birleştirmek  istediğini söylüyor. Qedemxêr   mektubunda    ellerinde  bulunan  silahlar    iki yıl   savaşı  yürütmek  için  yeterli  olduğunu   söylüyor.    Ayrıca  Qedemxêr  mektubunda   Şêx  Mehmud   Berzencî ‘ye evlenme teklifi yapıyor.

Şêx  Mehmud   Berzencî’nin   danışmanlarından   Ahmed  Xoce  bir yazısında  Qedemxêr’in,  Şêx  Mehmud’a  gönderdiği   mektuba   değiniyor.    Ahmed  Xoce   şöyle  yazıyor:  “

Devam edecek

19.12.2016

Aso Zagrosi