Kürdistan Resim Sanatının Meşhul Askeri: MAMOSTE BEDİH BABACAN

Baxtiyar Said bir kaç yıl önce   “Bedih Babacan, 1923-1996”   ana başlığı altında   Bedih Babacan’ın yarım yüzyıl boyunca   çeşitli dergi,kitap ve diğer alanlarda   yayınlanan eserlerini ve   bazı Kürd yazarların   onun hakkında   söylediklerini   derleyerek   bir kitap halinde   yayınladı.

Fazla bir şey   değil, ama   yarım yüzyıl boyunca   Kürd edebiyat ve sanatına büyük hizmetler   sunan Bedih Babacan’nın tümden unutulmasını bloke etti.   Sömürgeci güçlerin   yüzyıllarca   Kürdlere karşı yürütüğü jenosid, asimilasyon ve Kürdü   Kürdlere, Kürdlüğe düşman etme   girişimi Kürd toplumunda   “Zîndîkûj ve Mirîperest” bir kültür oluşturdu. Bundan   Bedih Babacan da payını aldı.   Yoksa   yaşadığı   dönem   onunla geniş bir şekilde   konuşmalarla ve bir   kaç eserle tarihe   mal edilebilinirdi.

Mamoste Bedih Babacan böyle bir   şeyi hak eden Kürdlerden biriydi.

6 ciltlik “Kürd Edebiyat Tarihi” ile   Kürdistan’ın farklı   parçalarında yüzlerce   Kürd şairini   Kürdlerle buluşturan Prof. Dr. Maruf Xeznadar   Bedih Babacan’ın   Kürd   sanat, tarih ve edebiyatına olan yaklaşımına   ilişkin şöyle yazıyor: “Bedih Babacan, Kürdlerle ilişkili   hangi sanatsal çalışma   olursa olsun   ömrünün   sonuna kadar   karşılıksız ve parasız yapma konusunda karar almıştı.”

Kalemiyle geçinen   Bedih Babacan   büyük şirketler, ticari kurumlar ve   para kazanmayı amaç edinen kurumlardan para alıyordu ve yaşamını sürdürüyordu.

Bedih Babacan 1923 yılında Güney Kürdistan’ın   Kerkük şehrinde tanınan bir Kürd   ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Bedih Babacan   ilk okulu   amcasının çocuklarının yanında     Suleymaniye okudu.   Ortaokul ve Lise eğitimini   Kerkük’te   tamamladı.  Bedih Babacan   çocuk yaşlarında   müzik be   resim ile ilgilenmeye başlıyor. Aile içinde   daha çok tıp ve diğer alanlarda   eğitim yapmış ve tanınan şahsiyetler vardı.. Bedih’in sanatla ilgilenmesi ve   sürekli sesli müzik yapması ve dinlemesi kardeşleriyle de sorunlara neden oluyor.

Bedih Babacan   1945 yılında   Yüksek Sanat Kollejinde okumak için   Bağdat’ta   gidiyor. Bedih’in amacı müzik eğitimini yapmaktır. Fakat, nota bilmediğinden dolayı   okula   alınmıyor.   Bedih   resim bölümüne   kaydını yapıyor ve 1950’de   en iyi derece ile okulunu bitiriyor.

Mamoste Bedih   Babacan   1991   büyük göç sırasında   Dr. Muhsin Ahmed   Omer ile yaptığı bir görüşmede   “ismim   Bedih Huseyin Babacandır. Baban Mirliğinin son döneminde yaşıyan Dr. Mirza Bedih’in torunuyum.”   diyor.   Bedih Babacan’ın babası     Hüseyin Babacan Kerkük’te   dünyaya geliyor.   Osmanlılar döneminde   İstanbul’da   Askeri Rüştiye okuyor   ve tıp   eğitimini alıyor..   Doktor   olan   Hüseyin Babacan   iyi bir cerah olarak   İstanbul’u terkedip   Kerkük’e yerleşiyor. Dr.   Hüseyin Babacan   meşhur Kürd şairi Şêx Riza Talabanî   ile yakın arkadaşlar.   Daha sonra araları bozulduğundan Şêx Riza Talabanî’nin    ona ilişkin bazı eleştirisel şiirleri de var…   Kısacası Bedih Babacan Kerkük’ün tanınmış ailelerinden   birinden geliyor.

Bedih Babacan   ömrünün büyük bir kesimini   Bağdat’ta geçirdi. Eğitimini tamaladıktan sonra   sanatsal   alanda kendisine bir iş bulup çalışıyor.   Daha sonraları  Bağdat’ta   Güzel Sanatlar Akademisinde     hattatlık derslerini veriyor.   Ayrıca Bağdat’ta   kendisine ait   dükkan da resim, portre yapıyor ve   hattatlık yapıyordu.

Mamoste Bedih Babacan’ının üzerine   durmak istediğim yanlarından biri Kürd edebiyatına , yayın ve   sanat alanlarındaki   katkılarıdır.

Mamoste Bedih Babacan, Mamoste İbrahim Ahmed’in 1939 ve 1949 yılları arasında çıkardığı GELAWÊJdergîsinin kapak dizaynı ve sanatsal boyutuna   büyük katkıları oldu.   Mamoste Babacan   aynı sanatsal katkılarını 1948 ve 1949 yılları arasında çıkan Nizar dergisinde de sürdürdü. Mamoste Bedih Babacan   sadece Kürd basın alanına   yardım etmekle kalmışıyor, Irak devletin   bastığı paralardan   5, 10, 50, 100, 250 fılisleri ve 1 dinarın   dizaynini de   yapan   Bedih Babacandı.   Bedih Babacan İsviçre’de de bazı   dersler alıyor.

Mamoste Bedih Babacan’ın   sanatsal faaliyetleri tam bir marka olmuştu.

Mamoste   Eladdin Sucadî   meşhur “ Mêjûy Edebî Kurdî” (Kürd Edebiyatı Tarihi) adlı   dev eserinin   hazırlıklarını yapıyor.   Bu eser daha çok klasik Kürd şair ve edebiyatçılarını   konu alıyor. Baba Tahîr Hamadanî,   Ahmedê Xanî, Feqîyê Teyran, Nalî, Salim, Kurdî, Mewlewî,   Mehwî, Melayê Cizîrî, Beseranî   ve daha bir çok Kürd şair ve edebiyatçısının   yaşam ve eserlerini konu alıyor.

Fakat, Mamoste   Eladdin Sucadi’nin   elinde   hiç bir klasik Kürd şairinin ne resmi ve ne de   portresi   var. 1000 yıl, yada   400, 500 yıl önce yaşamış   şairlerin   resimlerini nerede bulacak?

Mamoste Eladdin Sucadi, Mamoste Bedih Babacan’a   bir öneride bulunuyor.   Yazdığı ve yayınlamak istediği  “Kürd Edebiyatı Tarihi” adlı eserinde konu edindiği Kürd şairlerinin   portrelerini   çizmesini   istiyor. Mamoste Bedih Babacan yapılan öneriyi   kabul ediyor.   Fakat,   görmediği ve tanımadığı Kürd şairlerinin   portrelerini nasıl yapacak?

Mamoste   Eladdin Sucadi   kitabında     yaşam ve eserlerini işlediği Kürd şairlerinin   yaşadığı yıllar,     sahip oldukları dinsel yada felsefi   pozisyon, araştırmalarında   söz konusu şairlerin   fiziki ve ruhi durumlarına göre bilgileri bir kaç cümle ile özetleyerek   Mamoste   Bedih Babacan’a veriyor.   Bedih Babacan   bu bilgilerden   hareketle   altın kalemini de kullanarak   Baba Tahîr Hamadanî,   Ahmedê Xanî, Feqîyê Teyran, Nalî, Salim, Kurdî, Mewlewî,   Mehwî, Melayê Cizîrî, Bêseranî, Hacî Qadrî Koyî, Şêx Riza Talabanî, Melayê Batê, Tayer Begê Kurdî, Elî Herîrî, Bekîr Begê Azerî, Xalid Zêbarî, Şêx Nureddîn Brîfkanî, Pirtoyê Hakkarî, Edeb, Mela Cebar, Mecdî, Herîq, Seyîd Yaqo, Xanay Qubadî, Zêwer ve   daha bîr portlerînîçiziyor.

Bu portreler   Mamoste Aladdin Sucadi’nin   1951 ve 1971 yıllında yayınlanan “Kürd Edebiyatı Tarihi”   adlı eseriyle ve   Bahaddin Amêdî ‘nin   yukarı Kurmanciyle eser veren   şairlerin yaşamını konu alan   “Hozanvanêd Kurd”   adlı eseri aracılığı ile   tüm dünya Kürdlerin  ulusal kollektif hafızasına   yerleşti.   Kürd basın ve yayını da   bu kaynaklardan ittibaren yayılmalarına   ciddi katkıda bulundular. Bugün dünya arenasında ve Kürdistan’ın dört bir yanında   Kürd tarihi ve edebiyatı ilgilenenler bu portreleri gördüğü zaman hemen tanımaları  MAMAOSTE   BEDİH BABACAN’IN   ALTIN KALEMİ   SAYESİNDEDİR.

Mamoste   Hejar Mukriyanî     Şerefxan Bedlîsî’nin   Şerefname’sini   Frasçadan Kürdçe   çevirdikten sonra   yayınlamak istiyor. Fakat, Şerefxan’ın fotorafı   yok.     Mamoste Hejar,     Mamoste Bedih Babacan’dan     Şerefxan’ın     bir portresini çizmesini istiyor. İşte   yıllardan beri   Kürdistan’ın dört parçasında   Kürdlerin kullandıkları   ve herkes tarafından kabul gören Şerefxan Bedlisi’nin   portresi   de   Mamoste Bedih   Babacan’ın eseridir.       Soran Mirliği sırasında     top yapan(bugün Revanduz’da bulunuyor) Usta Receb’in, İngilizlere karşı   direnişin önderi İbrahim Xane Delo’nun   ve daha   portreler de ona   aittir.

Mamoste   Bedîh Babacan 15 Kasım 1996   tarihinde Bağdat’ta vefat etti,   eserleri   Kürdistan’ın dört biryanında yüzlerce yıl önce   yaşayan Kürd şair ve   yazarlarına   sima verdiler.

Kaynak:

Baxtiyar Said ,“Bedih Babacan, 1923-1996”

Kamaran Subhan, Bedih Babacan:   Hêlêk Ruxsarman dekêşet,

Burhan Hejar,   Albûmî Nîgarmendanî Kurd, Xamerengînî Kurd(Bedih Babacan)

Aso Zagrosî