Skip to main content
okuma zamanı
dakika
okunmuş

Kürd  Tarihçilerinin  Meçhul Askeri: Muhammed Ali Awni  Sûrekî (Sîverekli)(2-son)

Thu, 12/01/2016 - 17:39
1 comment

Şerefxan  Bedlîsî’nin  Şerefnamesinden    söz ettiğimiz  zaman  Kürdistan  tarihi hakkında    detaylara  dair   bilgisi  olan  insanların aklına   ilk   gelecek Kürdlerden  biri  Mella  Mahmudî Bazîdî   ve  diğeri  ise  Kürd  Tarihçilerinin  Meçhul Askeri Muhammed Ali Awni  Sûrekîdir.

 

Mella  Mahmudî Bazîdî    1850’lilerde   Kürd  tarihi, dili ve  edebiyatı  üzerine  bir  dizi  eseri   ya  kendisi  yazarak,  yada   kendisinden   Kürd  yazar  ve  şairlerin  yazdıkları  eserleri  Osmanlı  vandalistlerden kurtarak   Kürdçe’ye  çevirerek  Erzurum Rus  Konsolosu  A. Jaba’ya  veriyor.  Bu  eserlerden  biri  Şerefnamedir.(Mela Mehmudê Bazîdî’nin  yaşamını  merak  eden  arkadaşlar  benim  daha  önce  onun üzerine  kaleme aldığım makaleye  bakabilirler  http://aso-zagrosi.over-blog.com/article-mella-mehmude-beyazidi-1797-1870-50904238.html )awnî

 

Kürdistan tarihi, basını,   edebiyatı   ve  Kürd  dili  ilgili  yaptığı  çalışmalarıyla   her  Kürd  yurtseverin  kendisiyle  gurur duyabileceği ve  yaşarken  dahi   Kuzey Kürdistan’ın kalbinde  heykeli  dikilmesi gereken  Mamoste Mehmet Emin Bozarslan’ın  1971  yılında   Arapça’dan  Türkçe’ye  çevirdiği   Arapça çevirisi  Muhammed Ali Awni  Sûrekî’ye   aittir.

Muhammed Ali Awni  Sûrekî’nin   ismini   belki de    Kuzey  Kürdlerin  içinde  ilk  duyan  Mamoste Mehmet Emin Bozarslandır.    O  ise  Muhammed Ali Awni’yi Şerefname’ye  yazdığı önsöz de  “Irak  Kürdlerinden olup  Mısır’da   ikamet eden  Muhammed  Ali Awni”   diye  tanıtıyor..  Bu gerçeklik   Türk  sömürgeci vahşetin   Kürdistan tarihi, kültürü ve  Kürdlere  ait  olan her şeyi  nasıl tahrip  ettiğine  dair   bir  belirtidir.   Kürdistan tarihi, şehirleri   ve  kültürüyle  çok yakından  ilgilenen  ve  bilgi  sahibi  olan  Mamoste Mehmet Emin Bozarslan  dahi  70’li  yılların  ortalarında  Muhammed Ali Awni  Sûrekî’nin     Siverekli  olduğu  babasının  Mufti Abdulkadir  Sûrekî ve    dedesinin   Bab nahiyesinde  Zaza  Kürdlerin  bir ağası  olduğunu bilmiyordu.

Aktüel  olarak   Bab,   Kapıkaya olarak  biliniyor.  Çevre  halkı  kendilerine   Babijlar   diyorlar.  Bab,  Kürdlere  ve  Kürdistan tarihine  değerli  şahsiyetler  verdi.  Bunlardan  biri de   Zazaca Mevlidi   yazan   Müfti Haci  Eyyub Efendi’nin  oğlu    Osman Esad  Efendi  Bablıdır. Rahmetli  Celadet Bedirxan onun mevlidi’ni 1934  yılında  Zazaca olarak  Hawar’da  yeniden  yayınladı.

Yeniden  konumuza  dönersek  Muhammed Ali Awni  Sûrekî,   Şerefname’nin  Mella  Mahmudî  Bazîdî  tarafından   A. Jaba’ya  verilen  1860’da  Rusya’da   Rusça  baskısı(Vladimir V. Zernov çevirisi) yapılan ve  daha  sonra  1868’de Rusça’dan  Fransızca’ya (Carmoy’un  çevirisi) baskılarına   sahipti.

 

Muhammed Ali Awni  bu  baskıların  dışında   1922 yılında   Halep’te    Şerefname’ye ait   Farsça  elyazmalarını   buluyor ve nushasını   alıyor.   Bir de  Mîr Sureya Bedirxan’ın kendisine  verdiği  Şerefname’nin bîr  elyazması var.

 

Muhammed Ali Awni  Sûrekî,    Kahir’e  Şerefname ile  ilgili  bulduğu  dokumentleri    kendisi  gibi  Kürd  olan,  İslam Tarihi  konusunda  uzman ve  küçük bir matbası olan  Şeyh   Faragallah  Zeki El Kurdî   ile   paylaşıyor.  Her  ikisi  var  olan  Şerefname’nin farklı  nüshaları  üzerine  çalışıyorlar.  Sonra  bu  ekibe  Farsça  dil uzmanı Şeyh  Muhiddin Sabri  El Kordî de  katılarak  tüm nüshalar  ışığında   Farsça    Şerefname hazırlanıyor.

Muhammed Ali Awni  Sûrekî,    1848   yılında   Şerefname’yi  Farsça’dan  Arapça’ya  çeviriyor.  Fakat   sadece   çeviri  değil,  Muhammed Ali Awni  Sûrekî’nin     Şerefname’nin  okuyucularını daha  fazla  bilgilendirmek   için   yazdığı dipnotlar da    harikadır. Mamoste Memmet Emin  Bozarslan  o dipnotları  (M.A.A) rumuzu ile vermiştir.  aww

 

Muhammed Ali Awni  Sûrekî   vefat ettiği    11 Temmuz 1952  yılına  kadar  çevirisini  yaptığı  Şerefname’yi  yayınlama  imkanı  bulmadı.    Onun  ölümünden  sonra   Doğu bilimcilerinden Prof.  Yahya  El Haşaş trafından   1958’de  birinci  cildi ve  1962’de  de   ikinci  cildini   baskıya verdi.

 

Muhammed Ali Awni  Sûrekî,  Sadece  Şerefname’yi   değil Mehmet Emin Zeki’nin  “Kürdistan Tarihi”ni   Kürdçe’nin Soranice  lehçesinden  Arapça’ya  çevirerek    yayınladı.    Yine   Mehmet Emin Zeki Bey’in  “Meşahir-I  Kurd u Kurdistan”  adlı  eserini    dipnotlarını  yazarak (AVNİ  rumuzuyla) yayınladı.

 

Ayrıca Muhammed Ali Awni  Sûrekî,    Xoybun   oluşumu  sırasında    önemli oynadı.(Bu konuyu  Xoybun  ile  çalışmamla birlikte  yayınlayacağım)  Mesela   Xoybûn’un  propaganda   faaliyetlerinde   önemli  rol oynayan   Mîr  Sureya Bedırxan’ın   Dr. Bliç Şerko rumuzuyla  yayınladığı    “Kürd  Meselesi”   adlı  kitabın   Arapça  çevirisini  Muhammed Ali Awni  Sûrekî  yapmıştı.

Giw Mukriyani  Kürd ve  Kürdistan tarihine ve  edebiyatına   dair  yüzlerce  kitap ve  akademik  eser bırakmış ve  bir  çok  Kürdçe   dergi ve  gazeteyi  çıkaran  bir  Kürd   şahsiyeti olarak Muhammed Ali Awni  Sûrekî’ye dair   şöyle  anekdotu   aktarıyor.  Hüseyin Husni Mukriyani  1916  yılında   Halep’te  bir  matbaa  kuruyor.giw

Giw  Mukriyani’nin  anlatımlarına  göre  El Ezher  Üniversite  Rewqi  Ekrad  bölümü  hocası  olan  Şeyh Omer Wecdi  kendisine yazarak  şöyle  diyor: “ Muhammed  Ali Awni’den duydum ve  bana  dedi ki  Husni Mukriyani’nin  Halep’te  matbaasını gördüm, Kürd  tarihi ve edebiyatı ilgili kitaplar basıyordu.  Amacım  Siverek’e  gidip  akrabalarımı  görmekti.   Fakat  Husni Mukriyani  benim üzerime  öyle  etki yaptı ki,  yolculuktan vaz geçtim  Mısır’a  geri dönerek   bu adamı kendime  örnek  alarak  kendimi  Kürd tarihine  vermeye karar verdim” 

 

Huseyin  Husni  Mukriyani  aslen  Mahabadlıdır.  Dünyanın bir çok ülkesini gezdi.   Halep’te  matbaa kurduğunu  biliyoruz.   En  son  1925  yılında  Rewandiz’a  yerleşti ve matbaasını  oraya taşıdı.  Meşhur  “Zari Kurmanci”   dergisini,  Kürd ve  Kürdistan  tarihine ve  edebiyatına  dair  yüzlerce  çalışmayı  orada  yayınladı.

Muhammed Ali Awni  Sûrekî’nin Siverek’teki  akrabalarını   ziyaret etme istemi ve  vaz geçmesi   1925 yılından  önce  olması gerekir.  İki yıl önce  vefat  eden  kızı Dureya Awni’de   Kürdlere dair   değerli çalışmalar yaptı.

 

11 Temmuz 1952   tarihinde   fiziki  olarak   vatanından  uzak   Kürdistan halkını  terk eden  Kürd  Tarihçilerinin  Meçhul Askeri: Muhammed Ali Awni  Sûrekî, çalışma  ve  eserleriyle Kürdlerin kollektif  hafızasında    unutulmaz bir yer alması  gerekir.  Bu  kısa  yazıyla  onu  gündeme taşıp  tanıtmak  istedim.    Keşke   Siverekliler Kürd  Tarihçilerinin  Meçhul Askeri: Muhammed Ali Awni  Sûrekî   sahip   çıkarak  ve onu  onurlandırmak  için   her hangi  bir meydana  yada   bir kuruma  onun  ismini verseler.

 

01.12.2016 

Aso Zagrosi

Yeni Yorum yaz

The comment language code.

Restricted HTML

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Lines and paragraphs break automatically.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.
CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.

Category