GÜNEY KÜRDISTAN SINIRLARI

Cografyanin cesitli dallari ve akimlarina ait olan arastirmacilar, hâlâ bölge kavramina iliskin ortak bir görüse ulasmis degiller. Bundan dolayi her biri bu kavrama iliskin bir tanimlama getirmeye calismis. Bazilarina göre bir bölge baska bölgelerle kiyaslandiginda farkli özellikleri kendisinde topluyor. Diger bir kesime göre ise Bölge; bir toprak parcasi, halk toplulugu ve farkli ulusal yapilanmalari iceriyor. Fakat zaman akisi icinde ortak bir yasam bicimini olusturabilmislerdir..

Bunlar ve daha baska tanimlamalar bu konuda hep ortak bir noktaya vurgu yapmaktadirlar.. Bölge; bir toprak parcasi ve o cografyada yasiyan belirli bir toplulugun diger bölgelerden yasiyanlardan farklilik göstermesidir.

Kuskusuz Kürdistan bölgesine iliskinde ayni seyler söylenmektedir.

Fars tarihcisi, Hemedullah Mistewfi Qezwini göre Kürdistan kavrami ilk olarak Selcuklu Sultani Sencar tarafindan 1159 yilinda daglik bölgeler icin kullanilmistir. Sultan Sencar, kardesi oglu olan Sultan Suleymani 16 sehirden olusan bu bölgeye yönetici olarak görevlendiriyor.

Birinci Dünya savasindan sonra, bazi büyük güclerin cikarlarina uygun olarak 1921 tarihinde Irak devleti kuruldu. Milletler Cemiyetinin bir karariyla 1925 yilinda Kürdistan'in bir parcasi Irak’a baglandi. O günden itibaren Irak Kürdistan Bölgesi kavrami aktif olarak gündeme girdi. Bu kavram siyasi, idari ve cografi bir terim olarak kullanildi. Fakat, Irak Kürdistan Bölgesinin sinirlari, bir birlerini takip eden Irak hükümetlerinin uyguladiklari düsmanca politilar yüzünden sinirlar her zaman sorun oldu ve degistirilmeye calisildi... Bunun esas nedeni ise Kürdlerin iradesini temsil eden bagimsiz, siyasal bir Kürd iktidarinin yokluguydu...

Tarih boyunca Irak yönetimleri, Kürd bölgelerinde ve özellikle bölgenin güney kesimlerinde giristigi etnografik yapiyi degistirme, siyasal sövenist amaclarina varmak icin Êzidî, Sebek ve Lor gibi bazi Kürd etnik yapilanmasina bagli olan topluluklari Kürd saymama girisimleri hep sürdü.

Kürd bölgelerine ait bilgilerin azligi, nufüsa iliskin yapilan istatistiklerin Irak devletince carpitilmasi ve irkci mantiklarinin geregi verilere dayali kitap ve yayinlarin yasakliyorlardi.

Bundan dolayi burada verecegimiz Irak Kürdistan Bölgesi sinirlari hakkindaki bilgiler, Irak Anayasasina gecmis bir siyasal kararin ürünü degil... cesitli arastirmacilarin konuya iliskin görüsleridir.

Burada bu konuda bilimsel arastirma yapan bazi arastirmacilarin görüslerine yer vermek yararli olacaktir...

Kürd bilim adami Aladin Secadi konuya iliskin görüsünü söyle ifade ediyor: „Güney Kürdistan-Irak Kürdistani-, Suleymaniye, Kerkük, Hewlêr, Musul ve Xaniqîn, Bedre ve Mendeli kazalarindan olsuyor“.. Muhamed Merdoxi Kurdistanî’ye göre „cogunlugunu Kürdlerin olusturduklari bölgeler Güney Kürdistandir.. Bunlar; Hewlêr ve Suleymaniye vilayetleri tüm bölgeleriyle, Musul’a bagli Amêdîya, Akrê, Sengar, Sêxan, Zaxo, Duhok, Balyan ve Hizel bölgeleri, Ebu Sebre bölgesi, Diyala’ya bagli Xaniqîn, Sareban, Qezanîye, Seydîye, Mendelî bölgeleri; Kerkük vilayetine bagli Daquq, Pirdê, Kerkük, Kifrî, Xurmatû, Qerehesen, Dubiz, Leylan ve Siwan bölgeleridir“..

Fakat yazar Aziz El Hac’a göre: „ Irak Kürdistani olusturan vilayetler: Duhok, Hewlêr, Suleymaniye , Kerkük’te ikamet eden halkin yarisindan fazlasi, Xaniqîn’inde ezici cogunlugu Kürdlerden olusuyor“. Xelil Ismail Muhamed ise yaklasik olarak ayni kaniyi paylasiyor: „ Irak Kürdistan Bölgesi sinirlari, Duhok, Hewlêr, Suleymaniye vilayetleri, Musul’a bagli Sêxan, Telafer, Sengar kazalari; Kerkük vilayetine bagli Kerkük kazasi; Diyala vilayetine bagli Kifrî, Miqdadiye, Mendeli, Xaniqîn kazalari ve Xurmatû kazasindan olusuyor“ diyor.....

Rahmetli Ali Seydo Gorani ise Güney Kürdistan sinirlarini Irak- Suriye sinirindan Sengar daglarinin güneyinden gecerek Hemrin daglarina kadar Iran-Irak sinirina olan bölgeye dayandiriyor.

Dr. A. Qasimlo ise Güney Kürdistan sinirlarinin güney kesimini iki nehir arasi bölgeye ve Musul Sehrinin güney yakasina dayandiriyor.

Milletler Cemiyeti 1924 yilinda Türkiye ve Irak sinirlarini tespit etmeye calisirken, Hemrîn dag silsilesini Kürd ve Arap bölgeleri arasindaki sinirlar olarak tespit ediyor.

14 Ocak 1918 yilinda büyük Kürdistan sinirlarini tespit etmek icin Büyük Britanya Disisler Bakanliginin 2786/371(f) Nr...raporunda ise Dicle nehrinin bati yakasindan Hemrîn daglari buyunca Mendelî ye kadar olan bölgeyi tespit ediyor. Mendeli’yi ise Iranla olan dogu siniri olarak tespit ediyor.

Bu cizilen haritalar disinda Ismet Serif Wanli, Mehemed Emin Zeki Bey, Sir Marc Sykes, Major Longrek, Milletler Cemiyeti, Britanya Ahmed Suse ve daha baska kisiler Kürdistan sinirlarina iliskin ayri haritalar yaptilar.. Hepsinin vurguladigi Güney Kürdistan sinirlari Xaniqîn’in güneyinden basliyarak Hemrin dag silsilesini takip edip Dicle nehrinin ve Musul sehrinin kuzey kesimine variyor.. Oradanda Dicle nehrinin bati yakasina Irak ve Suriye sinirinda son buluyor..

Basere’den


Cev: Aso Zagrosi