KAFKASYA KÜRDİSTAN’I

Aso Zagrosi

Sol hareketin Kürdistan’da etkili olduğu bir dönemde herkesin Kürdistan’ın „Dört Parçadan“ oluştuğunu söyledikleri bir ortamda Kuzey Kürdistan’da Sterka Sor adlı bir grup, ısrarla  „Beş Parçadan“   söz ediyordu.

Bundan dolayı bu gruba  „Beş Parçacılar“ diyorlardı.

Diğer gruplara da „Dört Parçacılar“ demek gerekiyordu. Fakat kimsenin aklına  böyle bir adlandırma gelmiyordu. Belki de birilerin aklına gelmiş ve söylemişti. Fakat, bu söylem kamuoyunda pek tutmadı.

Daha sonra  şehid Ali Rıza Koşar’ın başını çektiği  ve grubun esasını oluşturan kesimi KAWA. Hareketine katıldılar.

O dönemler  „Sovyet Kürdleri“,  „Erivan Kürdleri“. ve „Azerbaycan Kürdlerinden“ sık sık söz ediliyordu.  Fakat,  „Sovyet Kürdistan’ı“ diye bir şeyden söz edilmiyordu.

Herkesin Marxist, Leninist ve Stalinist olduğu bir dönemde „Sovyet Kürdistan’ından“ söz edilmiş olunsaydı, beraberinden  „Neden  Sovyetler Birliğinde Kürdistan Cumhuriyeti yok?“  sorusu da gündeme gelecekti.

O dönemler  Kürdistan siyasal kadroların  genel olarak Kürdistan tarihi ve özel olarak Kafkas Kürdleri ve Sovyetler Birliğinde  yaşayan Kürdler hakkında fazla bilgileri yoktu. Türkiye ile kıyaslanınca  Erivan radyosunda  dinledikleri Kürdçe  stranlar,  hikayeler, destanlar, kolhoz ve Solhoz haberleri  herkesi mest ediyordu.

Niçin siyasal haberler verilmiyor?  Niçin Kürdistan’ın diğer parçalarına dair haberler ve tarihi gelişmeler anlatılmıyor?diye bir soruda sorulmuyordu.

Daha sonraları ulaştığımız belge ve dokumanlar Sovyetler Birliğinin anti Kürd politikası, İran, Irak, Suriye ve Türkiye’nin  Kürdlere karşı uyguladığı  politikalardan temelden farklı değildi. Sovyetler Birliğinde de Kürdlere karşı etnik arındırma, zoraki göç, yasaklar ve asimilasyon politikaları uygulandı. 

Kafkasya Kürdistan’ında  Çarlık Rusya’sı döneminde başlayan,  Sovyetler Birliği döneminde  devam eden ve Sovyetlerin yıkılmasından sonra  çok acı boyutlara varan bir Kürd soykırımı oldu. 

Kafkasya Kürdistan’ın tarihi binlerce yıl öncesine dayanıyor. Sadece son 1000 yılı aldığımız zaman   bugün Azerbeycan, Ermenistan ve hatta Gürcistan’ın bir kesimi  yüzyıllar boyunca.  Şeddadi Kürd. Hanedanlığı tarafından yönetildi.(Şeddadiler üzerine kaleme aldığım yazı serisine bakabilirsiniz)

Fazla  uzaklara gitemeye gerek yok. Kürdistan, Türkmençay ve Gülistan Antlaşmalarıyla  Osmanlı,  İran ve Rusya arasında  3 bölündü.

Kürd. ve Kürdistan tarihini incelediğimiz zaman Birinci Dünya Savaşının sonuna ve hatta 1929/30 „Kurdistana Sor’un“ Sovyetler Birliği tarafından yıkılışına kadar bir çok tarihçi ve araştırmacı  KAFKASYA KÜRDİSTAN’INDAN  söz ediyorlar.  Buna Rus tarihçileri de dahildir.

Çarlık Rusyası döneminde   Osmanlı ve İran devletleriyle yapılan  savaşlar esas olarak Kürdistan toprakları üzerinde oldu.  Rusya  işgal ettiği Kürdistan topraklarını  ya Kürdsüzleştirdi. yada  bazı toprakları Kürdlere bırakarak Kürdleri saflarına çekmeye çalıştı. Sovyetler Birliği döneminde ise ilk önce ağa ve şeyhlerin mülklerine el koyma adı altında Kürdleri mülksüzleştirdi.  Daha sonra 1939/1943 ve1944. yılları arasında  Kürdlere karşı başlattığı  zoraki göç yüzünden  Kürdistan topraklarını Kürdsüzleştirmeye  gitti.  Kürdlerin yaşadığı tam bir felaketti.

Sovyetler Birliğinde  1934 yılında Erivan’da  Kürdoloji üzerine bir konferans yapıldı. Esas. amaç. Kürd Alfabesini oluşturmaktı. Sovyetler Birliğinde  Kürd Alfabesi meselesi de bir komediye dönüşmüştü.   5 defa  alfabe değiştirildi. Kemalistlerin  Osmanlı devletinin kullandığı alfabeyi terk ederek Latin Alfabesine  geçmenin aradından  insanların. Osmanlı devleti  döneminde  var olan belgelerden. ne kadar uzaklaştığını hepimiz biliyoruz.  Sovyet Kürdleri de yukarıdan gelen talimatlarla 5 defa Alfabelerini değiştirdiler.

Erivan Kurdoloji Konferansı 1935 yılında  Baku’da  ikinci Kurdoloji Konferansı kararını aldı.  Bu arada. Türk devleti  Erivan Konferansına karşı harekete geçti. Sovyetler Birliği ile  Türkiye arasında  onlarca toplantı oldu. Bugün.elimizde  o görüşmelere ilişkin onlarca tarihi belge ve  yazışmalar var. 

Tüm bu görüşme ve yazışmalar aradından  Sovyetler Birliği.  Sovyet Kürdleri hakkında  bazı kararlar alıyor.   Hiç bir yorum katmaksızın  alınan kararlardan  birini  çevirerek yayınlıyorum.

SOVYETLER BİRLİĞİ  VEKALETEN  DIŞİŞLER BAKANI  YOLDAŞ KRİSTİNSKİ. N. N.

Çok değerli Nikolay  Nikolovic

Aşağıdaki bilgileri  27 Mart 1935 tarihinde  84 numaralı ve gizli  mektubuma   ekliyorum.

Kürd Meselesine ilişkin olarak devletin aldığı karar aşağıdaki gibidir.

1. Temmuz 1935 tarihinde  Baku’da  yapılması kararlaştırılan Konferans(Kurdoloji Konferansı- Aso) iptal edilmiştir.
2. Tüm çalışmaların yönetiminden  Kafkasya Araştırmalar Enstitüsü  sorumludur.(Kafkasya Araştırmalar Enstitüsü  Sovyetler Birliği  Bilim. Akademisine. Doğrudan bağlıdır) Kürd bölümüne yer verilmiştir.  Sorumlusu yoldaş Karunidir.  Sahipsiz halklar ve az yazılı eserleri bulunan halkların bölümüne bağlıdır.(Alfabesi  ve yazıları  dillerinden  olmayan halklar) Gerçi. Etnografi ve tarihi bölümü açılmıştır.   Buralarda yapılacak olan çalışmaların sadece  bilimsel çerçevede tutulması kararı alınmıştır.
3. Kurdoloji ile ilgili dışarıyla olan tüm ilişkiler çok sıkı bir şekilde Kafkasya Araştırmalar Akademisinin kültür propagandası bölümünün kontrolu altında olmalıdır.
4. RİYA TAZE. Gazetesinin   başyazarı görevinden uzaklaştırıldı. Gazete,  hizmet  ve devletin kararları çerçevesine yerleştirildi.
5. Kürd gazete ve yayınların yurtdışına gönderilmesi yasaklanmıştır. Bu konuda  sorumlu  ilgili  kurumlara   Kürd basın ve yayınların yurtdışına  gönderilmemesi için gereken talimat verilmiştir.
6. Erivan’daki  Kürd Eğitim Koleji kapatıldı. Bunun yerine  Sovyet Parti  Okulu  Eğitim Bölümü açıldı.

Yoldaşça Selamlarımla

Sovyet Dışişleri Bakanlığının   Sorumlu Temsilcisi

M. Skopilov

Not:   Zaman buldukça.  Kafkasya Kürdistan’ında  Kürdlerin yaşadığı trajedilere  ilişkin belgeleri devam edeceğim.

Aso Zagrosi

09.09.2017