ABD-IRAN CATISMASI NEREYE EVRILIYOR?
ABD - İRAN ÇATIŞMASI NEREYE EVRİLİYOR?
(Kürdlere ne çikabilir? 1)
M. Müfit
Geçen hafta İran İslam devleti Cumhurbaşkani Rohani, Avrupa’da destek bulmak gayesiyle kapi-kapi dolaşti. Yapilan görüşmelerin basina yansiyan mahiyetinden anlaşiliyor ki, İran bir panik yaşiyor. Kuzey-Kore ABD görüşmeleri sonucu ortaya çikan antlaşmadan sonra İran’i zor günlerin beklediğini daha önceleri yazmiştim.
İran, Avrupa’dan destek istiyor ama Avrupa Birliği’nin ABD ile olan çok yönlü ekonomik, siyasi ve askeri ilişkilerini aşamaz. Buna ayrica İsrail’in güvenlik sorununuda eklemek gerekiyor. İran bakimindan meselenin son derece ciddi olduğu anlaşiliyor.
İran, Rusya-Çin aksi üzerinden uluslararasi dengelere oynamaktadir. Ne var ki, ABD’nin sözkonusu dengeleri yeniden düzenleme gücü olduğundan dolayi İran’nin çabalarini boşa çikaracaktir. 16 Temmuz’da Trump ve Putin Helsingi’de bir araya gelecekler. İran’a ilişkin asil pratik girişimler bu görüşmede netleşecektir. Gittikçe daha çok zayiflayacak olan İran Ortadoğu’da etkisini yitirecektir. Türk devletini de ayni akubet bekliyor.
Bu hadisede, Kürdistan ulusal kurtuluş hareketi bakimindan sorulmasi gereken soru şudur; Kürdler, hazirlanmakta ve biçimlenmekte olan bu süreçten nasil yararlanacaklardir? Kerkük hadisesi öncesinde geliştirilen ilişkilerde yapilan hatalari aşip yeni bir siyaset yeni bir iliskiler tarzi oluşturabilecekler mi?
Böylesi bir ortamda İran, çoğu zaman yaptiği gibi bölgedeki ilişkiler ve çatişmalar üzerinden mahalli aktörleri devreye sokup esas olarak siyaset yapmaya çalişarak direniş gösterecektir. Bu bağlamda, PKK’yi de devreye sokarak güney Kürdistan’da «yeni» bir çatişma ortami yaratabilir. İran’in istediği gerginlik ve çatişma ortami Türk devletinin de işine gelecektir. Hem kuzeyde Kürdlere karşi içteki politikalarini daha da sertleştirmek için hem de Kerkük hadisesinden dolayi kaybettiği etkisini tesis etmek için güney üzerinde baskilari artirmaya çalişmak Türk devletinin izlediği bir politikadir. Bu bakima, bu iki düşman güç Kürdistan davasina karşi yine işbirliği içinde olacaklardir.
Buna mukabil olarak, Kürdlerin kendi iç ilişkilerini yeni tarzda ulusal menfaatlar esas alinarak yeniden düzenlemeleri gerekiyor. ABD ve diğer koalisyon güçleri üzerinden kendi ilişkilerini daha öncede yaptiklari gibi yeniden düzenlemeleri dişinda bir yol gözükmüyor. Çünkü, belli olduğu gibi, Kürdler kangrenleşmiş iç ilişkilerinde diş etkiye ihtiyaç duymaktadirlar. İran ve Türkiye’nin etkisini ve engelini maalesef başka türlü aşmalari olanakli görünmüyor.
Hem Iran’in hem de Türk devletinin etkisi alani içinde hareket eden PKK’den yana milli bir değişim beklemek olanakli görünmüyor, ne var ki, güney Kürdleri hala siyasi manevra yapma olanaklarina sahiptirler; Irak’in iç ilişkilerinde dengelere oynama güçleri var. Sunni Araplarla anlaşip orta vadede Ürdün-İsrail hatti üzerinden dişa açilma bir alternatif yol olarak ele alinmasi gerekiyor. Ayrica PKK’nin çatişma ortamina girmesini engelleyecek kanallara ve caydirici ilişkilere sahip olduklarindan dolayi güney’i tehdit eden çatişma ortami engellenebilir.
Kürdlerin beklentilerine cevap verebilecek bir siyaset ve önderlik lazim. 10.07.2018
M. Müfit