Refiq Heriri Kürd asılımıydı?

Aso Zagrosi

Kürd ve Kürdistan tarihine ilişkin   yapılan araştırmalar   esnasında çok ilgi çekici ve bir o kadar da   hüzünlü   bazı gerçeklikler   ortaya çıkıyor.

Kürdlerin tarihine dair yapılan araştırmalar esnasında   açık bir şekilde görülüyor ki   Kürdler bugün   Kürdistan dediğimiz bölgenin   çok ötesinde   büyük bir alan üzerinde   hüküm sürmüşlerdir..   Mısırdan     Kafkasya ya   Kuzistan’dan     Fırat boylarına   kadar   çok   geniş bir çoğrafyada   varlık sürdürmüşlerdir.

1800’lerin başında   dahi Kürdlerin bazı bölgelerde   çok ciddi ağırlıkları vardı.(örneğin Kafkasya’da) Haçlı seferleri ve Eyyubiler   üzerine yapılan araştırmalarda   Kürdler asırlar boyu Ortadoğu’da     hem siyasal ve hemde sayısal olarak   çok ciddi bir etkinliğe sahipti.. Şam, Kahire, Kudüs, Lübnan, Halep vb. alanlarda Kürdlerin ciddi ve hatta   bir çok dönem belirleyici   bir pozisyonları oldu.

Tarihsel   süreç içinde   bu Kürdler büyük oranda   yok oldu..   Bu Kürdlerden bazılarının     Kürdistan’a geri döndüğü bilinmektedir..   Ama   o bölgelerde bulanan   Kürdlerin   esası   süreç içinde Araplaştılar..   Newroz.Com’da   arasıra   bu Kürdlere dair çeşitli   araştırma yazıları   çıkmaktadır.. Örneğin “Arap Şairlerin Prensi: Ahmed Şewqî”, “ Selahadin Eyubi”, “ Amedli Muhamed Ali Paşa” , “Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın Kürdlüğü” vs vs..

Ortadoğu’da   yayılmış 100 binlerce Kürd’ün akibetini   araştırmak, ortaya çıkarmak   bugünkü Kürdlerin mücadelesinin üzerinde   nasıl   bir etkide bulunacağını   şimdiden   tespit etmek   çok zor.

Yahudiler,   Babil Kralı tarafından sürgün edilen ve kayıp olan   aşiretlerini hâlâ arıyorlar.. Bu hikayenin   3000 yıldan fazla bir geçmişi var.. Yahudilerle kıyaslanınca Kürdlerin ki çok daha   yakın geçmişe dayanıyor.. Bir çok şey kayıt altına alınmış   bir sürece   tekabul ediyor.. Aslında Kürd   tarih araştırmacıları için   eşi ve benzeri olmayan   bir   araştırma ve   inceleme zeminidir..

Kürdler böyle şeylere   fazla kafa yormazlar yada böyle şeyleri küçümserler..!!   Yabancı bir dizi tarih araştırmacıları “Eyyubiler dönemi Halep”, “Eyubiler Dönemi Şam”,   “Eyubiler Dönemi Kahire” vb adlar altında   sürece   dair   çok akademik ve kapsamlı çalışmalar yapıyorlar.. Bu eserler okunduğu zaman   Kürd varlığı   ciddi bir şekilde görülüyor..

Kaldı ki   bu tip araştırmaların   Kürd davasına   hiç bir zararı olmaz. Tam tersine Kürd davasının ilerlemesinde katkıda   da bulunabilir.. Örneğin “Benazir Buto” ve “ Maurice Bişar” gibi   dünyaca tanınan şahsiyetlerin Kürdlüklerini itiraf etmeleri   Kürd dünyasında     olumlu yankılara neden olmuştu.. Ayrıca,   Kuzey Kürdistan’da “ninelerinin”   yada   “büyük büyük, büyük ninelerinin Ermeniliği sonradan keşfeden” bir çok   Kürd’ün   Ermeni davasına angaje   olmaları   bu bazda   göz önüne alınması gereken bir husustur..

Esas konumuza gelirsek,   Kürdlerin   Lübnan yerleşme   süreci   Eyyubiler     dönemine kadar   dayanıyor.. Muhamed Ali El Siwerikî’nin   Lübnanlı   Kürdlere ilişkin   yaptığı araştırmasında   bugün   araplaşmış bir dizi Kürd ailesini ortaya çıkarıyor.. Bu ailelerden Meheni, Îmadî, Canpolat, Merehbi, Ebud, Sifa, Eqar, Eyubi, Şehal, Xidir Ağa,Fazil, Sihubyun,Merhib vs.. sayabiliriz. Bu Kürd asılı aileler     Lübnan’da Durzi, Şii, Sünni, Maruni gibi   bir çok dinsel ve mezhepsel   yapılar içinde bölünmüş durumdalar.. Sayın   El Siwereki, bir dizi Arap kaynaklarına dayanarak   bu ailelerin Kürd   asılı olduğunu     akademik bir şekilde ortaya   koymaktadır.(Geniş bilgi için Muhamed Ali El Siwerikî, Kurdên Lubnanê, Kovara Metin, rupel: 156-169)

Bu ailelerin bir çoğu   sayın Welid Canpolat’ın   kendi ailesinden hareketle söylediği “ Kürd asılı, kültürel olarak Araplaşan”    bir konumdalar..

Bugün Lübnan’da   kendilerini Kürd olarak gören   150 bin cıvarında   insan var.. Bunlar   esas olarak Sünni Kürdlerden oluşuyorlar. Bu Kürdler   Kuzey Kürdistan’da     Türk devletletinin     giriştiği   kıyımlar neticesinden 1925 yılından itibaren   alana giden Kürdlerden ve Güney Batı Kürdistan’dan   araplaştırma politikalarının   kurbanlarından   oluşuyor. Bu Kürdler   bir çok siyasal ve kültürel   kurum arasında dağılmış durumdalar. Lübnan’da   azınlık olarak tanınmıyorlar.. Lübnan parlamentosunda   temsil hakları yok ve   Sünni kesim üzerine   hesap ediliyorlar..

Geçenlerde ilginç bir açıklama ile karşılaştım.   Güney Kürdistan’da çıkan   “Rudaw Gazetesi”   Lübnan   Kürdlerinden ve “Komela Xêrxwazên Kurd li Lubnanê”nin başkanı   sayın   Bahadin Hasan   bir söyleşi yapmıştı..

Bu söyleşide sayın   Bahadin Hasan “Lübnan’ın   50   ünlü ailesi Kürd   asılıdır. Canpolat, Eyubi, Sino ve Heriri   gibi….. Fakat   Lübnan toplumu içinde erimişler” diyor.

Sayın   Bahadin Hasan  söyleşisinin devamında “Refiq Heriri’nin kendisi   aslen Kürd olduklarını ve Kürdlere karşı gerektiği gibi görevini yapmadığını itiraf etmişti” diyor..

Bilindiği Refiq Heriri Lübnan Başbakanı’ydı   ve Suriye devletinin örgütlediği bir terör eylemine   kurban olmuştu. BM’nin   oluşturduğu bir soruşturma komisyonu   hâlâ   sayın Refiq Heriri’nin   ölüm nedenini araştırmaktadır..

Bilindiği gibi   Lübnan Kürdlerinin büyük bir kesimi   Güney-Batı Kürdistan Kürdleri   gibi   vatandaşlık haklarından yoksundurlar..

Refiq Heriri “Hıristiyanların   muhalefetine rağmen 21 Haziran 1994 tarihinde   10 ile 18 bin Kürdü Lübnan vatandaşlığına geçişlerini”   yasalaştırabildi.( La Communauté Kurde au Liban: Avenir et Present, L.J Miho et F. Kawtharami, Etudes Kurde Nr.7)

Aslında   Kürd asılı Lübnanlıların   sorunu sadece  sadece Herirililerin yada Canpolatların   aileleriylede sınırlı değildir. Yukarıda   bir çok aileden sözetmeye çalıştım..

Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu zaman sürgüne gönderilen   “150’likler”   diye bilenen bir grup var. Bu grubun için bir çok Kürd aydını yada Kürd asılı şahsiyetler   var..Bunlardan

Halil Rami Bedirxan, Mustafa Paşa Yamulki, Yarbay Fedah Bey,   Mevlanazade Rifat, Kürd Hamdi Paşa, Fanizadelerden   Mesud, Zeynelabidin ve Ali, Halide Edip Adivar(annesi Bedirxanilerden) vs.. (M. Bayrak, Anti-Toroslardan bir 150’lik: Fanizade Ali İlmi adlı makalesine bakınız)

İlginç olan bu şahsiyetlerden   Cebelibereket(Osmaniye)in eski Mutasarrıfı   Mesud Fani   1933 yılında   Paris’te doktorasını Kürdler üzerine yapıyor.. Bu çalışma   Paris’te “ La Nation Kurde et son Evolution Sociale”   adı altında yayınlandı..   Kitabın yazarı daha sonra Türkiye’ye dönerek   Atatürk üzerine kitap ve yazılar yazdı..(konumuz olmadığından dolayı geçiyorum) Bu kitabın     büyük bir kesiminin   kötü bir tercumesi Prof.Dr.  Azmi Süslü tarafından “Kürdler ve Sosyal Gelişmeleri”   adı altında Türkçeye çevrildi..

Mesud Fani sözkonusu olan eserinde “Suriye’nin sahil   dağlarında oturan alevilerin Kürdlerle aynı boydan geldiğini”  Ernest Chantre’nin   Aperçu sur les caracteres et ethniques de Anshariehs et Kurdes, B. de S. D’ Anthropologie de Lyon   sayfa 1881-1882 adlı esere   dayandırıyor.. Ayrıca   Mesud Fani “ Batı Lübnan Marunileri, Nesturiler, Hermen ve Cebeli Horan Dürzileri,   Kürd unsurlarının çevre halklarlarıyla   karışmasından başka bir şey değildirler” diyerek   bu tezini   P.Denker’in   “Les Races et Les Peuples de la Terre “ adlı çalışmasına dayandırıyor(age, sayfa 9)

Oraya çıkan bulanıkta olsa bir tablo var.. Bölgede   yüzbinlerce Kürd asimilasyona   uğrayarak   süreç içinde   Araplaştılar.. Bazı   önemli Kürd ailelerinin   secereleri tutulduğundan dolayı(Canpolatlar gibi)   Kürd asılı olduklarını biliyoruz..   Lübnan’da Dürzilerin başını çeken Canpolatlar, Sünnilerin başını çeken    Heririler ve Marunilerin   Kürd asılı olması   çok   ilginç bir   etnik   kompozisyonu   ortaya çıkarıyor..

Sonuç olarak bu makale ile   bazı bilgileri   gelecek kuşak araştırmacıları için Kürd arşivine   bırakıyorum.. Onlara   işlerinde kolaylık olsun diye.. Nasıl   sonuçlar çıkaracaklarına   kendileri karar verirler..

Silav û Rêz

Aso Zagrosi